1 listopada w Polsce obchodzona jest uroczystość Wszystkich Świętych, o czym pisaliśmy w zeszłym tygodniu. To także rocznica śmierci wybitnego polskiego malarza Jana Matejki. W bieżącym roku przypada 185 rocznica urodzin Matejki i 130 rocznica jego śmierci, dlatego też został on ogłoszony jednym z patronów roku 2023.
Jan Matejko urodził się 24 czerwca 1838 roku w Krakowie w rodzinie, która pochodziła z Czech. W latach 1852-1857 studiował w Krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. Po ukończeniu studiów otrzymał stypendium, które umożliwiło mu kontynuowanie nauki w Monachium. W wieku 24 lat Matejko namalował jeden ze swoich najbardziej znanych obrazów – Stańczyka. Sławę i stabilizację finansową przyniosły mu kolejne dzieła: Kazanie Skargi i Rejtan. Dzięki temu zdecydował się na założenie rodziny i w 1864 r. ożenił się z Teodorą Giebułtowską, z którą miał pięcioro dzieci. W 1873 roku został mianowany dyrektorem swojej alma mater – Krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych. Funkcję tę pełnił aż do swojej śmierci w 1893 roku.
W życiu i twórczości Jana Matejki ogromną rolę odgrywał patriotyzm. Z tego powodu zajmował się on przede wszystkim malarstwem historycznym. W swoich obrazach starał się pokazać wielkość historii Polski, ale też próbował zastanawiać się nad błędami, które doprowadziły do utraty niepodległości. Na twarzy Stańczyka widzimy smutek spowodowany wiadomością o utracie przez Polską Smoleńska i złymi przeczuciami odnośnie przyszłości ojczyzny. Podniosła atmosfera obrazu Unia Lubelska związana jest ważnym i doniosłym wydarzeniem historycznym, jakim było połączenie Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Z kolei na obrazie Kościuszko pod Racławicami bohaterski generał triumfuje w związku ze zwycięstwem nad wojskiem rosyjskim. W obliczu klęski dwóch powstań narodowych Matejko maluje obrazy, na których pokazuje wydarzenia świadczące o potędze polskiego oręża: Bitwa pod Grunwaldem, Sobieski pod Wiedniem, Batory pod Pskowem. Pamięć o tych wielkich zwycięstwach ma dodać otuchy rodakom i podnieść w nich ducha narodowego. Pełen nadziei jest także obraz Wernyhora, w którym Matejko porusza ukraińską tematykę. Lirnik przepowiada bowiem upadek Rzeczypospolitej, ale swoim proroctwie mówi również o jej odrodzeniu i rozkwicie.
Jan Matejko pozostawił po sobie ogromną spuściznę liczącą ponad 300 dzieł. Jego twórczość pozwala nam nie tylko zachwycać się pięknem jego dzieł, ale również podtrzymuje pamięć o ważnych wydarzeniach z polskiej historii.