23 maja 2017 prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Jarosław Szarek oddał hołd polskim i ukraińskim ofiarom zbrodni sowieckich okresu stalinowskiego na Polskim Cmentarzu Wojennym w Kijowie-Bykowni. W uroczystości wzięli udział m.in. Ambasador RP w Kijowie Jan Piekło, przedstawiciele Ataszatu Obrony, Dyrektor Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie dr Adam Buława, przedstawiciel dyrekcji Narodowego Rezerwatu Historycznego i Kulturowego „Bykowiańskie Mogiły”. Na cmentarzu spoczywają Polacy zamordowani przez NKWD w ramach operacji antypolskiej 1937–1938 r. oraz szczątki ponad 1900 obywateli polskich z Ukraińskiej Listy Katyńskiej, zgładzonych w 1940 r.
W Ambasadzie RP w Kijowie delegacja IPN spotkała się z przedstawicielami organizacji polskich na Ukrainie oraz pracownikami konsulatu. Podczas spotkania zaprezentowano ofertę edukacyjną IPN adresowaną do środowisk polskich na Ukrainie.
Po południu, w Muzeum Twierdza Kijów w Kijowie prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Jarosław Szarek oraz dyrektor Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie dr Adam Buława oraz dyrektor Muzeum Twierdzy Kijów otworzyli wystawę „Zbrodnia 1940”, przygotowaną m.in. przez Muzeum Katyńskie i Instytut Pamięci Narodowej. W uroczystości wzięli udział: prezes Ukraińskiego Instytutu Pamięci Narodowej Wołodymyr Wiatrowycz, Ambasador RP w Kijowie Jan Piekło oraz przedstawiciele Polaków na Ukrainie. Ekspozycja poświęcona jest ofiarom zbrodni katyńskiej oraz ich rodzinom. Wystawa została przygotowana z myślą o odbiorcach zagranicznych. Prezentowana była po raz pierwszy we wrześniu ubiegłego roku w Tallinnie, następnie – w Tartu, Rydze i Dyneburgu, gdzie zebrała wiele pochlebnych opinii.
Zbrodnia katyńska, o historii której opowiada ta wystawa, to nie tylko sam mord tysięcy Polaków z roku 1940 r., ale także represje wobec rodzin jeńców, wywózki, komunistyczna propaganda i tzw. kłamstwo katyńskie, w tym – milczenie na arenie międzynarodowej o sowieckim ludobójstwie. Dopiero po 50 latach zakłamania prawdę o Katyniu prezentuje m.in. Muzeum Katyńskie.
24 maja przedstawiciele IPN oraz Muzeum Wojska Polskiego złożą kwiaty pod Krzyżem upamiętniającym ofiary operacji antypolskiej NKWD w Żytomierzu oraz tablicą poświęconą pamięci Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego. Odwiedzą także grób rodziców Ignacego Jana Paderewskiego na cmentarzu polskim. Przewodniczką po tych miejscach będzie Wiktoria Laskowska-Szczur, prezes Żytomierskiego Obwodowego Związku Polaków na Ukrainie, na której ręce przekazane zostaną materiały edukacyjne IPN dla organizacji polskich w Żytomierzu. Delegacji towarzyszyć będzie zastępca ambasadora RP w Kijowie Jacek Żur oraz zastępca konsula w Winnicy Przemysław Szymański.
Podczas wizyty w Dowbyszu prezes IPN wręczy nagrody laureatom konkursu plastycznego na temat operacji antypolskiej NKWD. Spotka się także z rodziną Stefana Kuriaty, który przez całe życie starał się zachować pamięć o losach Polaków na Marchlewszczyźnie. Goście, dzięki uprzejmości księdza Waldemara Pawelca, zwiedzą Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej.
* * *
W czerwcu przedstawiciele Polski i Ukrainy przeprowadzą rozmowy o legalizacji miejsc pamięci narodowej w obu krajach – poinformowali w Kijowie prezesi Instytutów Pamięci Narodowej Polski i Ukrainy – Jarosław Szarek i Wołodymyr Wiatrowycz.
W kwietniu IPN Ukrainy oświadczył, że w związku z brakiem reakcji władz Polski na niszczenie znajdujących się na polskim terytorium ukraińskich miejsc pamięci narodowej wstrzymuje legalizację polskich upamiętnień na Ukrainie. Polski IPN odpowiedział, że nie przyjmuje tej decyzji do wiadomości, gdyż w dotychczasowej korespondencji strona ukraińska nie wspominała o tym, że którekolwiek z polskich miejsc pamięci traktowane było przez Ukrainę jako nielegalne.
– Ustaliliśmy, że na początku czerwca dojdzie do spotkania wszystkich instytucji – i polskich, i ukraińskich, czyli ukraińskiego IPN i komisji międzyresortowej oraz IPN i przedstawicieli Ministerstwa Kultury, by rozpocząć rozmowy o wszystkich kwestiach spornych dotyczących upamiętnień i ekshumacji, żeby wypracować taki system, by te sprawy w przyszłości nie były blokowane – powiedział prezes Szarek po spotkaniu z Wołodymyrem Wiatrowyczem.